Basınç Nedir ? Basıncı Etkileyen Faktörler Nelerdir ? - 9.sınıf Coğrafya

Basınç Nedir ? Basıncı Etkileyen Faktörler Nelerdir ?

• Basınç Nedir ?
• Basıncı Etkileyen Faktörler Nelerdir ?

Basınç

Havadaki su buharı ve gazların cisimler üzerine uyguladığı ağırlığa basınç denir.  Basıncı ölçen alete barometre denir.Yeryüzünde basıncın dağılışı izobar(eş basınç) eğrileriyle gösterilir. Bu tür haritalara izobar haritaları denir.

Basıncı Etkileyen Faktörler

1. Sıcaklık: Isınan havanın molekülleri birbirinden uzaklaşır, hava genişler, hafifler ve yükselir. Yükselen havanın yere uygulamış olduğu basınç azalır. Dolayısıyla sıcaklığın artmasıyla basınç azalır. Ekvator ve çevresi, güneş ışınlarını yıl içerisinde daima dik ve dike yakın açılarla aldığı için,
sıcaklık değerleri her mevsim yüksektir. Sıcaklığın her mevsim yüksek olmasından dolayı sürekli alçak basınç alanlarıdır. Soğuyan havanın hacmi daralır, sıkışır, ağırlaşır ve alçalmaya başlar. Alçalan havanın yere yapmış olduğu basınç da artar. Kutuplar ve çevresine güneş ışınları daima yatay açı ile düşer. Ayrıca yılın belli zamanlarında, güneş hiç doğmadığı için sıcaklık değerleri düşüktür. Kutuplar ve çevresinde sıcaklık her mevsim düşük olduğu için sürekli yüksek basınç alanıdır. 

Sıcaklık ile basınç arasında ters orantı vardır.


2. Yerçekimi: Maddenin ağırlığını yerçekimi belirler. Dünya’ nın geoid şeklinden dolayı, Ekvator’dan kutuplara doğru yer çekimi, artmaktadır. Buna bağlı olarak atmosferin yere yapmış olduğu basınç değeri de enleme bağlı olarak değişmektedir.Teorik olarak yerçekiminin etkisi, Ekvator’dan kutuplara doğru atmosfer basıncını, arttırıcı rol oynamaktadır. 

Yerçekimi ile basınç arasında doğru orantı vardır. 


3. Yükselti: Deniz seviyesinden yükseldikçe atmosferin kalınlığı ve gazların yoğunluğu azalmaktadır. Yoğunluğun azalmasına bağlı olarak, yükseldikçe basınç da azalır. Yükseldikçe basınç yaklaşık her 10,5 metrede 1 mm düşer. 

Yükselti ile basınç arasında ters orantı vardır.


4- Dinamik Etkenler (Günlük Hareket): Hava kütlelerinin, sıcaklık dışında başka bir kuvvetle, alçalarak yığılması veya yükselerek seyrekleşmesi sonucunda da basınç değerleri değişir.
Dinamik etkenlerin rolü, atmosferi oluşturan gazların, atmosfer yoğunluğunu etkilemesi ile olur. Buna göre yoğunluğun artması ile basınç artar. Yoğunluğun azalmasına bağlı olarak, basınç da azalır. Örneğin Ekvator’dan yükselen hava kütlelerinin 30° enlemeleri çevresinde alçalmasıyla Asor ve Hawaii gibi dinamik yüksek basınçlar oluşmaktadır. Yine 60° enlemleri civarında karşılaşan Batı rüzgârları ile Kutup rüzgârları yükselmeye uğrar.Burada İzlanda ve Aleut gibi dinamik alçak basınçlar oluşur.

Yoğunluk ile basınç doğru orantılıdır.

Konu ile ilgili diğer gönderilerimize bakmayı unutmayın Atmosferin Katmanları Nelerdir ?