Söz Sanatları Nelerdir ? Kaç Tanedir ?
1.Teşbih (Benzetme)
2.İstiare (İğretileme)
3.Teşhis (Kişileştirme)
4.İntak (Konuşturma)
5.Tezat (Karşıtlık)
6.Mübalağa (Abartma)
7.Telmih (Hatırlatma)
8.Tecahül-i Arif(Bilmezlikten Gelme)
9.Hüsn-i Talil (Güzel Bir Nedene Bağlama)
10.Tenasüp (Uygunluk)
11.Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması)
ŞİİR DİLİ
Şiir insanın değişen duygu, coşku, özlem ve hayallerini kendine özgü bir dille ifade eder. Dili daha canlı, daha güzel ve daha tesirli hale getirerek ona bir üst kimlik kazandırır. Şair günlük dildeki sözcükleri özenle seçer. Onlara yepyeni anlamlar kazandırır. Kullanılan dile yeni değerler ve anlamlar kazandırır. Benzetmelere değişmecelere (mecaz) yer verir. Somut varlıkları soyutlaştırır, soyutları da somutlaştırır. Böylece duygu ve düşüncelerine bir anlam derinliği kazandırır.
Söz Sanatları
1.Teşbih (Benzetme):Anlama güç katmak için, aralarında gerçek ya da mecaz, çeşitli yönlerden ilgi, benzerlik bulunan en az iki varlıktan zayıf olanı nitelik bakımından güçlü olana benzetme sanatı-dır. Teşbih sanatında en az iki, en fazla dört öge bulunur. Ögeleri şunlardır:
Benzeyen: Birbirine benzetilen şeylerden nitelik bakımından güçsüz olanıdır.
Kendisine Benzetilen: Birbirlerine benzetilen şeylerden nitelik bakımından daha üstün ve güçlü olanıdır.
Benzetme Yönü: Benzeyen ve kendisine benzetilen arasındaki ortak noktadır. Zaten benzetme bu ortak noktayı belirtmek için yapılır.
Benzetme Edatı: Benzeyen ve kendisine benzetilen arasında benzetme ilgisi kuran kelime veya ektir.
Örnek:
Bu sesler dokunuyor en ağrıyan yerime,
Bir eski çıban gibi işliyor içerime.
(Ayak Sesleri/Necip Fazıl Kısakürek)
Benzeyen: Sesler
Kendisine benzetilen unsur: Eski çıban
Benzetme yönü: Batmak, işlemek
Benzetme edatı: Gibi
2.İstiare (İğretileme):
Sadece benzeyen ya da benzetilenle yapılan teşbihe istiare denir. Açık istiare ve kapalı istiare olmak üzere ikiye ayrılır.
a. Açık istiare:
Benzetme öğelerinden sadece kendisine benzetilenin bulun-duğu benzeyenin bulunmadığı istiaredir.
Örnek: Havada bir dost eli okşuyor derimizi
Benzeyen: Rüzgâr(söylenmemiş)
Benzetilen: dost eli(söylenmiş)
b. Kapalı istiare:
Benzetme ögelerinden sadece benzeyenle yapılan istiaredir. Kapalı istiarede kendisine benzetilen yer almaz.
Örnek:
Yüce dağların başında
Salkım salkım olan bulut.
Benzeyen: Bulut (var)
Kendisine benzetilen: üzüm (yok)
3.Teşhis (Kişileştirme):
İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklara insana özgü bir özellik verme sanatına teşhis denir.
Örnek:
Ağlama karanfil beni de ağlatma
Sil gözyaşlarını
4.İntak (Konuşturma):
İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıkların konuşturulması sanatıdır. Konuşturma kişileştirmeden sonra gelir. Varlıklar önce kişileştirilir sonra gerekirse konuşturulur. Her intakta bir kişileştirme vardır ama her kişileştirmede bir intak yoktur. Fabllar bu sanata örnektir.
Örnek: Mor menekşe: “Bana dokunma!’’diye bağırdı.
5.Tezat (Karşıtlık):
Aynı varlığın, olayın, durumun birbirine karşıt iki yönünü bir arada belirtmeye ya da birbirine karşıt kavramlar arasında ilgi kurmaya tezat denir.
Aşk derdiyle hoşem el çok ilâcımdan tabip
Kılma derman kim helakim zehr-i dermânındadır
(Fuzuli)
6.Mübalağa (Abartma):
Bir sözün etkisini arttırmak amacıyla bir şeyi olduğundan çok göstermek ya da olmayacak biçimde anlatma sanatıdır.
Örnek: Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan şühedâ
7.Telmih (Hatırlatma):
Söz arasında herkesin bildiği bir olaya ya da kişiye işaret etme sanatıdır.
Vefasız Aslı’ya yol gösteren bu,
Kerem’in sazına cevap veren bu.
Gökyüzünde İsa ile,
Tur dağında Musa ile,
Elindeki asa ile,
Çağırayım Mevlam seni.
Yunus Emre
8.Tecahül-i Arif (Bilmezlikten Gelme):
Anlam inceliği oluşturmak için herkesçe bilinen bir gerçeği bilmez görünerek anlatma sanatıdır.
Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz?
Cahit Sıtkı Tarancı
9.Hüsn-i Talil (Güzel Bir Nedene Bağlama) :
Sebebi bilinen bir olayın meydana gelişini, gerçek sebebinin dışında başka, güzel bir nedene bağlamadır.
Senin o gül yüzünü görmek için
Sana güneş bakmak için doğuyor.
10.Tenasüp (Uygunluk) :
Anlam yönünden birbiriyle ilgili sözcükleri bir arada kullanmaktır.
Örnek:
Aşk derdiyle hoşem el çek ilacımdan tabip
Kılma derman kim helakim zehr-i dermendadır.
Bu dizelerde ‘’dert, derman, ilaç, tabip’’ birbiriyle ilgili sözcükler olarak kullanılmıştır.
11.Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması):
Bir sözün benzetme amacı güdülmeden başka bir sözcük yerine gerçek anlamı dışında kullanılması sanatıdır.
Örnek: Ankara bu olaya tepki gösterdi.
Burada tepki gösteren şehir değil. Ankara da bulunan hükü-mettir. Mecaz-ı mürsel yapılmış. Şehir söylenmiş hükümet kastedilmiştir.
Konu ile ilgili diğer gönderilerimize bakmayı unutmayın. Kafiye ve Redif Nedir ?
Yorum Gönder