TÜRK – İSLÂM DEVLETLERİ’NDE DEVLET TEŞKİLATI
Kut analyışı nedir ?
Türk-İslam devletlerinde divanlar nelerdir ?
Divanımezalim nedir ?
Divanı saltanat nedir ?
Sahibi divanı devlet nedir ?
Merkez Teşkilatı nedir ?
Türk – İslam Devletlerinde Hükümdar
Türk – İslam Devletlerinde saray
Türk – İslam Devletlerinde saray görevlileri nelerdir ?
Türk – İslam Devletlerinde Taşra Teşkilatı nedir ?
Türk – İslam Devletlerinde Taşra görevlileri nelerdir ?
Türk – İslam Devletlerinde ordu teşkilatı ?
Lala nedir ?
Gulam sistemi nedir ?
Onlu sistem
Gulamhane nedir ?
İlk Türk Devletleri’ndeki “kut anlayışı” Türk – İslâm Devletleri’nde de devam etmiştir. Yani hükümdarlığın kendilerine Allah tarafından verildiğine inanıyorlardı. Dolayısıyla kendilerini Cihan hükümdarı olarak görüyorlardı. Türk – İslâm hükümdarları Müslümanların dini lideri olan halifenin varlığını kabul ediyorlardı. Tuğrul Bey’in 1055 Bağdat Seferi ile halife siyasi yönden Selçuklu hükümdarlarına bağlanmıştır.
Türk – İslâm Devletlerinde Divanlar:
1. Divanısaltanat: Devlet işlerinin yürütüldüğü büyük divan.2. Divanıistifa: Mali işlere bakardı. Başında Müstevfi bulunur.
3. Divanıtuğra: Devletin iç ve dış yazışmalarına bakardı. Başkanına Tuğrai denir.
4. Divanıişraf: Askeri ve hukuki işler dışında devleti denetlerdi. Başkanına Müşrif denir.
5. Divanıarz: Askerlik işlerinden sorumlu divan. Başkanına Emiriarz denir.
6. Divanımezalim: Zulme uğrayanların şikâyetlerinin dinlendiği divandır. Başkanı doğrudan sultandır.
Merkez Teşkilâtı
Türk – İslâm Devletleri’nde merkez teşkilâtı; hükümdar, saray ve hükümetten meydana gelmektedir.
Hükümdar
Ülke hanedânın ortak malı sayıldığından şehzadeler arasında taht kavgaları eksik olmuyordu. Hükümdar yasama, yürütme ve yargıdan sorumluydu. Para bastırmak ve hutbe okutmak en önemli hükümdarlık alâmetiydi.
Saray
Saray doğrudan hükümdara bağlıydı. Devlet yönetiminde hükümdarın arkasındaki en önemli kuruluştu.
Saray; harem (hükümdarın ailesiyle yaşadığı yer), selamlık (devlet işlerinin görüldüğü yer) ve enderun (devlet memuru yetiştirilen yer) olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.
Bazı Saray Görevlileri
Hacip Divan üyeleri ile sultan arasındaki yazışmaları düzenlerdi.
Kapucubaşı Sarayın günlük hizmetlerinden sorumludur.
Silahtar Hükümdarın silahlarından sorumlu kişi.
Alemdar Devlete ait bayrakları taşır.
Emiriahur Hükümdarın hayvanları ile ilgilenir.
Çaşnigir Hükümdarın yiyecekleri ile ilgilenir.
Hansalâr Saray mutfağı ile ilgilenir.
HÜKÜMET
Devlet işlerinin yönetildiği büyük divana Divanı saltanat denir.
Divanı saltanat’ın başında “Sahibi divanı devlet” adı verilen büyük vezir bulunur. Selçuklularda vezirler sultan adına ülke yönetiminden sorumlu idi. Tıpkı hükümdar gibi ferman yayımlayabilirdi.
Taşra Teşkilâtı
Türk – İslâm Devletleri’nde taşra teşkilâtı dört ayrı yönetim birimine ayrılmıştır. Bunlar;
1. Eyalet
2. Sancak
3. Kaza
4. Köy
Türk Devletleri’ndeki ikili teşkilâtın bir benzerini Türk – İslâm Devletleri’nde de görmek mümkündür. Meselâ Karahanlılar ülkeyi “doğu ve batı” olmak üzere ikiye ayırmışlardır.
Taşra Görevlileri
Melik: Hükümdardan sonra gelen eyalet yöneticisi
Şıhne: Askeri vali
Amid: Sivil görevliler
Amil: Vilayetlerin vergisini toplar
Muhtesib: Ticari hayatı düzenleyen kişiler
Ulak: Vilayetlerdeki posta teşkilâtı
ATABEY: Büyük Selçuklularda sancaklara yönetici olarak gönderilen şehzadelerin eğitiminden sorumlu olan kişiler. Osmanlı Devleti’nde bu görevlilere “lala” adı verilmektedir.
Ordu Teşkilâtı
Türkler İslâmiyete girdikten sonra da eskiden olduğu gibi orduya büyük önem vermişlerdir. Orduda, Abbasi ve Samanoğulları’nı örnek almışlardır. Karahanlı ve Selçuklularda, Hunlara ait onlu sistem uygulanmıştır.
Gulam Sistemi
Bu sisteme göre satın alınan veya esir alınan çocuklar gulamhane adı verilen yere gönderilirdi. Bu çocuklar burada askeri, yönetim ve protokol kuralları bakımından yetiştirilirdi. Askeri eğitim alan çocuklar hükümdarın özel ordusu olan (Gulemanısaray) ve ordunun asıl önemli kısmı olan Hassa Ordusu’nu oluşturuyorlardı.
Tarih dersi ile ilgili diğer gönderilerimize de bakabilirsiniz... Türklerde Devlet Yönetimi
Yorum Gönder