OSMANLI KLÂSİK DÖNEMİ DEVLET TEŞKİLÂTI

1. Osmanlı Devlet Anlayışı
2. Merkez Teşkilâtı
     a) Pâdişah
     b) Saray
     c) Divanıhümayun
3. Taşra Teşkilâtı
     a) Merkeze Bağlı Eyaletler
     b) Bağlı Beylik ve Hükümetler
4. Ordu Teşkilâtı


1. Osmanlı Devlet Anlayışı

Osmanlı devlet anlayışında Selçuklu izlerini görmekteyiz. Osmanlı Devleti: Selçuklu ile birlikte İlhanlıları da örnek almıştır.
Osmanlı yönetim anlayışının temelinde hoşgörü, adalet ve himaye vardır. Bu üç unsur Osmanlı Devleti’nin 623 yıl hüküm sürmesinde etkili olmuştur. Bu özelliğinden dolayı Osmanlı Devleti için “nizamı alem” “kanunu kadim” tabirleri kullanılmıştır.
Osmanlı Devleti’nin yönetim merkezleri olarak Söğüt, Karacahisar, Bursa, İznik, Edirne ve İstanbul’u görmekteyiz.

2. Merkez Teşkilâtı

Merkez teşkilâtında mutlak otorite pâdişahtı. Devleti yönetme yetkisi Osmanlı hanedânına aittir. Osmanlı Devleti bir İslâm devleti olduğundan yönetimde şeri ve örfi hukuk etkili olmuştur. Osmanlı merkez teşkilâtı, pâdişah, saray ve
Divanıhümayun’dan oluşmaktadır.

a) Pâdişah
Pâdişah devleti yönetmek, kanunları koymak ve halkın huzur ve mutluluğunu sağlamakla görevliydi.
Pâdişahlar I. Murat’a kadar “Bey”, “Gazi” gibi unvanları kullanırken, I. Murat ile beraber“Sultan”, Fatih’ten itibaren “Pâdişah” ve Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi’nden sonra ayrıca “Halifeimüslimin” unvanını kullanmışlardır.
1.Murat’a kadar “ülke hanedânın ortak malı”, I. Murat’la birlikte “ülke pâdişah ve çocuklarının malı”, Fatih’ten itibaren “ülke pâdişahın malıdır” prensibi kabul edilmiştir.
Ekber ve Erşed Sistemi : I. Ahmet Dönemi’nden itibaren “Ekberi erşed” sistemi uygulanmıştır. Buna göre pâdişahın
ölümünden sonra en güçlü değil, en yaşlı ve en tecrübeli şehzade pâdişah olacaktır. Amaç şehzade katlini önlemektir
Tanzimat Fermanı ile pâdişahlar kendi gücünün  üstünde kanun gücünün varlığını kabul etmiştir. I. Meşrutiyet’in ilânı ile halk ilk defa pâdişahın yanında yönetime ortak olmuştur.
Pâdişah çocuklarına şehzade, çelebi ya da efendi denmiştir. Geleceğin pâdişah adayları olan bu çocuklar “lala” adı verilen bilgili ve tecrübeli kişiler tarafından eğitiliyordu.

b) Saray
Saray, pâdişahın devleti idare ettiği ve ailesi ile yaşadığı yerdir. Kuruluş Dönemi’nde Bursa ve Edirne’de saraylar inşa edilmişse de İstanbul’un fethi ile Topkapı Sarayı devletin merkezi olmuştur. 19. yüzyılda ise Dolmabahçe, Yıldız ve Beylerbeyi gibi yeni saraylar inşa edilmiştir.
Osmanlı Devletinde Saray;
Birun
Enderun
Harem    olmak üzere 3 bölümden meydana gelir.
Birun: Sarayın dış bölümü olup saray hizmetine bakan birçok görevli burada bulunurdu.
Bu görevlilerden bazıları; Yeniçeri Ağası, Topçular – Cebeciler, Çaşnigirler (yemek işlerinden sorumlu) Çavuşlar, Çakırcılar (av işlerinden sorumlu), Seyisler (binek hayvanlarının bakımından sorumlu)
Enderun: Devşirme adı altında alınan Hristiyan çocuklarının yetiştirildiği saray okulu.
Harem: Hükümdarın eş ve çocuklarıyla aile hayatını geçirdiği yerdir. Halife adlı kadın hocalar buranın eğitiminde sorumludur. Haremin genel sorumlusuna ise Harem Ağası denir.

c) Divanıhümayun
Bugünkü karşılığı Bakanlar Kurulu olup Orhan Gazi Dönemi’nde kurulmuştur. Divanda her türlü ülke meseleleri görüşülüp, son sözü söyleme hakkı hep pâdişaha aittir.
Fatih Sultan Mehmet’ten itibaren pâdişahlar divan başkanlığını sadrazama bırakmışlardır.Bu durum sadrazamlık makamının önemini artırmıştır.
Divan teşkilâtı II. Mahmut Dönemi’nde kaldırılmış ve yerine bakanlıklar kurulmuştur.
Divan Üyeleri
Pâdişah: Kuruluş devri boyunca divanın tabi başkanıdır. Fatih’ten sonra divan toplantıları sadrazama bırakılmıştır.
Sadrazam (Veziriazam): Pâdişahtan sonra en yetkili kişidir. Pâdişahın mührünü taşır. Pâdişahın savaşa katılmadığı zamanlar ordu komutanlığı görevini üstlenir. Bugünkü Başbakandır.
Kubbealtı Vezirleri: Devlet yönetiminde Sadrazama yardımcı olurlar. Bugünkü devlet bakanlarıdır.
Kazasker: Askeri davalara bakar.
Defterdar: Devletin her türlü mali işlerine bakar. Bugünkü Maliye bakanıdır.
Nişancı:Pâdişahın yazdığı ferman veya beratlara tuğrasını çeker. Ayrıca fethedilen arazileri gelirlerine göre
tapu tahrir defterlerine yazar.
Kaptanıderya:Donanmanın başkomutanıdır.
Şeyhülislam (Müftü):Divanda alınan kararların İslâm dinine uygun olup olmadığına karar verir.
Yeniçeri Ağası:Yeniçeri Ocağı’nın sorumlusu.
Reisül Küttab: 17. yüzyılda dış işleri görevine getirilmiştir.


3. Taşra Teşkilâtı

Osmanlı Devleti, taşra teşkilatında Anadolu Selçuklu Devleti’ni örnek almıştır.
Taşrada görev yapan diğer görevliler ise şunlardır:
Muhtesip:Çarşı ve pazarların güvenliğine bakar.
Kapan Emini: Sebze ve meyvelerden alınacak vergiyi belirler.
Beytülmal Emini:Kamu haklarını koruyan görevli
Gümrük ve Bac Emini:Şehirlerde ticaretle uğraşanlardan vergi toplayan görevliler.
Osmanlı eyalet sistemi ise;
a) Merkeze Bağlı Eyaletler
Salyanesiz (Yıllıksız) Eyaletler
Salyaneli (Yıllıklı) Eyaletler
b) Bağlı Beylik ve Hükümetler diye bölümlere ayrılır
Osmanlı Taşra Teşkilâtı’nda tımar ve iltizam sistemi uygulanmaktadır.
TIMAR SİSTEMİ: Bu sistemde devlet; asker ve memurlarına maaş yerine toprak verirdi. Toprağı alan kişi hem geçimini sağlar, hem de devlete asker yetiştirirdi. Devlet bu sayede para harcamadan düzenli bir orduya sahip oluyordu.
İLTİZAM SİSTEMİ:  16. yüzyıldan sonra ortaya çıkan bir çeşit vergi toplama sistemi. Bu sistemde devlet, uzak yerlerdeki toprak gelirlerini açık artırma ile satıp parasını peşin alıyordu. Devlet bu sayede sıcak para ihtiyacını karşılamış oluyordu. Bu işle uğraşan kişilere mültezim adı veriliyordu.


4. Ordu Teşkilâtı

Osmanlı Devleti kurulduğu sırada düzenli bir orduya sahip değildi. Fakat Orhan Gazi Dönemi’ndeki Bursa kuşatması esnasında düzensiz orduların yetersizliği anlaşılmış ve ilk ordular yaya ve müsellem adı ile kurulmuştur.
Osmanlı Ordusu;
a) Kapıkulu Askerleri
b) Eyalet Askerleri
c) Yardımcı Kuvvetler
d) Donanma
olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır.
Osmanlı Ordusunda Yapılan Yenilikler
Osmanlı Devleti 18. yüzyıldan itibaren askeri alanda Avrupa’nın gerisinde kaldığını anlayınca birçok alanda olduğu gibi askeri alanda da Avrupa’yı örnek almıştır. Askeri alanda yapılan ıslahatları şu şekilde sıralayabiliriz:
-Humbaracı Ahmet Paşa, topçu ve humbaracı ocaklarında ıslahat yapmıştır.
-III. Mustafa Dönemi’nde Sürat Topçu Ocağı kurulmuştur.
-I. Abdülhamit devrinde İstihkâm Okulu açılmıştır.
-III. Selim devrinde Nizamıcedit Ordusu kurulmuştur.
-II. Mahmut Dönemi’nde Sekbanıcedit ordusu kuruldu.
-II. Mahmut Dönemi’nde Yeniçeri Ocağı’nın yerine Asakirimansureimuhammediye Ordusu kuruldu.
-Tımarlı Sipahilerin yerine eyaletlerde redif birlikleri kuruldu.
-Tanzimat Fermanı ile askerlik vatan borcuna dönüştürüldü.
-Hristiyanlar için Islahat Fermanı ile bedelli askerlik getirildi.
-1869’da ordu redif, nizamiye ve mustahfız olmak üzere üç bölüme ayrılmıştır.
-Osmanlı ordu Mondros Ateşkes Antlaşması ile dağıtılmıştır.

Konu ile ilgili diğer gönderilerimize bakmayı unutmayın Türk-İslam Devletleri


Bir Yorum Gönder

أحدث أقدم