Tanzimat Dönemi Osmanlı Devlet Anlayışı - Tarih Dersi

TANZİMAT DÖNEMİ OSMANLI DEVLET ANLAYIŞI

1. 17. ve 18. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Meydana Gelen Değişmeler Nelerdir ?
2. 19. Yüzyıl Islahatları Nelerdir ?
    II. Mahmut Islahatları Nelerdir ?
    Ayan Nedir ?
3. Tanzimat Dönemi Osmanlı Devlet Anlayışı Nasıldır ?(1839 – 1876)
    a) Merkez Yönetimi Nasıldır ?
    b) Taşra Yönetimi Nasıldır ?

1. 17. ve 18. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Meydana Gelen Değişmeler

Avrupalı Devletler Rönesans ve Reform ile bilim, teknik ve sanatta zirve yaparken, Osmanlı Devleti bu gelişmelere ayak uyduramamıştır.
17. yüzyılda dirlikler ehil olmayan kişilere verilince tımar sistemi bozulmuştur. Buna bağlı olarak eyalet ordusu ve toprak sistemi de bozulmuştur.
Devlet gücünü kaybettiğinde mültezim veya ayan adı verilen kişiler eyaletlerde güçlenmeye başladılar.
Osmanlı Devleti, Lâle Devri ile birlikte ilk kez Avrupa’yı örnek almaya başlamıştır.
Avrupalılar ile olan ilişkilerini sıcak tutmak isteyen Osmanlı Devleti Lâle Devri’nde geçici, III. Selim devrinde ise bazı Avrupa başkentlerine daimi elçilikler açmıştır.
2. 19. Yüzyıl Islahatları
19. yüzyılda ıslahat çalışmaları olarak II. Mahmut ön plana çıkmaktadır. Bunun en önemli nedeni ıslahatların önündeki en büyük engel olan Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmasıdır.

II. Mahmut Islahatları

• Ayanlarla 1808 yılında Senedi İttifak imzalanmıştır.
• Divan kaldırılarak, bakanlıklar kurulmuştur.
• Mahalle ve köylerde muhtarlıklar kurulmuştur.
• Askeri amaçlı ilk nüfus sayımı yapılmıştır.
• Tımar sistemi kaldırılarak memurlara maaş bağlanmıştır.
• Yurt dışı seyahatlerde pasaport uygulamasına geçilmiştir.
• Polis teşkilâtının temelleri atılmıştır.
• İlköğretim İstanbul’da zorunlu hale getirilmiştir.
• Avrupa’ya ilk kez öğrenci gönderilmiştir.
• Takvimi Vakayi adlı ilk resmi gazete çıkarılmıştır.
• Devlet memurlarına fes, pantolon ve ceket giyme zorunluluğu getirilmiştir.
• Sekbanı Cedit adlı ordu kurulmuştur.
• Eşkinci Ocağı kurulmuştur.
• Yeniçeri Ocağı kaldırılmıştır.
• (Vakayihayriye: Hayırlı olay)
• Yeniçeri Ocağı’nın yerine Asakirimansureyimuhammediye adlı yeni bir ocak kurulmuştur.
• Feshane açılmıştır.
• Yerli tüccarlara gümrük indirimi yapılmıştır.
• Yerli malı kullanımı teşvik edilmiştir.
• Müslüman, gayrimüslim herkesin can, mal ve namus güvenliği sağlanacak.
• Kanun önünde herkes eşit kabul edilecek.
• Herkes gelirine göre vergi verecek.
• Rüşvet ve iltimas (adam kayırma) önlenecek.
• Mahkemeler herkese açık olacak, hiç kimse yargılanmadan, sorgulanmadan ceza almayacak.
• Askerlik, vatan borcu şeklinde olacak.
• Herkes mal mülk sahibi olacak ve bunu miras bırakabilecek.
• Devletin en büyük idari birimi olarak eyalet kabul edildi.
• 1842’ de devlet görevlilerinin yanı sıra Müslüman ve gayrimüslimlerden oluşan meclisler kuruldu. (Büyük meclis)
• 1864’ te Vilayet Nizamnamesi kabul edildi.
• Vilayetler il adını aldı.
• Vilayetler liva (sancak), kaza ve köylere ayrıldı.
• 1871 Vilayet Nizamnamesine göre; Liva’da mutasarrıf, kazada kaymakam,nahiyede nahiye müdürü ve köylerde ise muhtarlar yönetici oldular.
• 1871’ de sancak ve kazalarda belediye örgütleri kuruldu.
• 1877’ de çıkartılan Belediye Yasası, 1 Eylül
• 1930’a kadar yürürlükte kaldı.

AYAN: Bir bölgenin ileri gelenlerine verilen isim. Bu kişiler yönetim ile halk arasındaki ilişkileri düzenliyorlardı.

3. Tanzimat Dönemi (1839 – 1876)

3 Kasım 1839’ da Sadrazam Mustafa Reşit Paşa tarafından Gülhane Parkı’nda halka okunan fermana Tanzimat Fermanı denir.

Önemli Maddeleri;

NOT: Tanzimat Fermanı ile, Osmanlı tarihinde ilk kez kanun gücü kabul edilmiştir. Bu ferman ile pâdişah, kendi gücünün üstünde kanun gücünün varlığını kabul etmekle yetkilerini sınırlandırmıştır.
Osmanlı Devleti, 1856 tarihinde Tanzimat Fermanı’nın devamı niteliğinde sayılan Islahat Fermanı’nı yayımlamıştır. Bu ferman ile, ülkede yaşayan azınlıklara yeni haklar tanınmıştır.

a) Merkez Yönetimi
Tanzimat Dönemi merkez teşkilâtında önemli düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemeler şunlardır.
Başvekâlete çevrilen sadrazamlık makamı eski konumuna getirilmiştir.
Şeyhülislamlık makamının siyasi danışmanlık yönü azaltılarak devamı sağlanmıştır.
Meclisivakâyiahkâmıadliye (yüksek mahkeme) yeniden düzenlenmiştir.
1854’te Meclisiâlitanzimat açıldı.
1868’de bugünkü Danıştay’ın vazifesini yürüten Şurayıdevlet kuruldu.
1868’de bugünkü Yargıtay’ın görevini üstlenen Divanıahkâmadliye kuruldu.
Tanzimat Dönemi Meclisleri;
1. Meclisiâlitanzimat
2. Meclisivakayiahkâmıadliye
3. Şurayıdevlet (Danıştay)
4. Divanıahkâmadliye (Yargıtay)

b) Taşra Yönetimi

• Devletin en büyük idari birimi olarak eyalet kabul edildi.
• 1842’ de devlet görevlilerinin yanı sıra Müslüman ve gayrimüslimlerden oluşan meclisler kuruldu. (Büyük meclis)
• 1864’ te Vilayet Nizamnamesi kabul edildi.
• Vilayetler il adını aldı.
• Vilayetler liva (sancak), kaza ve köylere ayrıldı.
• 1871 Vilayet Nizamnamesine göre; Liva’da mutasarrıf, kazada kaymakam,nahiyede nahiye müdürü ve köylerde ise muhtarlar yönetici oldular.
• 1871’ de sancak ve kazalarda belediye örgütleri kuruldu.
• 1877’ de çıkartılan Belediye Yasası, 1 Eylül
• 1930’a kadar yürürlükte kaldı.

Konu ile ilgili diğer gönderilerimize bakmayı unutmayın Osmanlı Klasik Dönem Devlet